Magnolia (Paul Thomas Anderson, 1999)

Waarschuwing: Artikel bevat spoilers!

Het heeft wat mij betreft geen zin om een conventionele review te schrijven over deze fenomenale film van Anderson. Ik ga het niet hebben over de stuk voor stuk briljante acteerprestaties, de briljante regie en structuur (hier heeft Anderson zich duidelijk laten inspireren door bijv. Altman’s Short Cuts) of de perfecte soundtrack. Als alternatief wil ik graag een interpretatie geven van de gebruikte symboliek in dit meesterwerk.

Allereerst lijkt het me nuttig om een aantal van de (vele) karakters te scheiden in ’kinderen’ en ‘volwassenen’ aangezien ik geloof dat deze beide groepen een belangrijk onderdeel vormen van wat Anderson wil zeggen.

In de groep kinderen kunnen we plaatsen: Frank T.J. Mackey (Tom Cruise), Stanley Spector (Jeremy Blackman), Quiz kid Donnie Smith (William H. Macy), Claudia Wilson Gator (Melora Walters) en onze jonge rapper Dixon(Emmanuel L. Johnson). Wat deze karakters gemeen hebben is dat ze allen op een of andere manier slecht behandeld zijn of slecht behandeld worden. Frank Mackey is verlaten door zijn vader Earl Partridge (Jason Robards) en heeft zijn stervende moeder verzorgt op zijn 14e. Stanley wordt door zijn vader gewetenloos gebruikt voor persoonlijk gewin in de vorm van het winnen van de quiz ‘What do kids now?’. De aan coke verslaafde dochter van presentator Jimmy Gator (Philip Baker Hall), is op jongere leeftijd door hem misbruikt. Verder geeft de jonge rapper Dixon de oplossing van de moord die onderzocht dient te worden door officer Jim Kurring (John C. Reilly) en negeert de laatste deze op zeer onverschillige wijze. Om de groep volwassenen te completeren zijn er nog de ouders van Quiz kid Donnie Smith die hem zijn prijzengeld hebben afgepakt.

'We may be through with the past, but the past ain’t through with us'

Exodus 8:2 : "And if thou refuse to let them go, behold, I will smite all thy borders with frogs" 

Bovenstaande regels zijn wat mij de betreft de kern van de film. Als we de bijbel er op na slaan valt er een zeer sterke parallel te trekken tussen de karakters in de film en de straf die de slavendrijvende  farao ontvangt voor zijn onderdrukking van de Israelieten in Egypte. Opdat de farao zijn slaven niet wou laten gaan heeft God hem gestraft met de welbekende 10 plagen waarvan de kikkerregen de 2e plaag was. De parallel in deze is natuurlijk de kinderen die als slaven dienen en door ouderen in heden doch verleden zijn onderdrukt. Exodus 8:2 spreekt voor zich in deze. En wat betreft het verleden, dit mag voor sommigen een gesloten boek zijn, bijvoorbeeld voor Frank T.J. Mackey, maar het verleden is in zijn geval letterlijk nog niet klaar met hem. Er bestaan opvattingen (bijv. In Shane Hipp’s artikel “Magnolia, the Exodus for kids”) dat Stanley Mozes moet voorstellen en Dixon zijn broer Aron. Deze parallel is zeker zichtbaar, maar Anderson heeft nooit de bijbel als uitgangspunt genomen voor zijn film (hij baseerde zich op het werk van Charles Fort). Hij refereert weliswaar naar ‘the Book’, maar dit is het boek ‘The Natural History of Nonsense’ van Bergen Evans uit 1946 wat diende om bijgelovige zaken uit de wereld te helpen.

Anderson neemt ons vanaf de eerste seconde van de film mee naar vroegere gebeurtenissen (de meesten overigens ‘urban legends’) die aangeven dat sommige toevalligheden dusdanig geconstrueerd zijn dat het een hogere macht doet vermoeden. Merk op dat in het geval van de (zelf)moord van Sydney Barringer de kinderen de ouderen de das omdoen, denk niet alleen aan Sydney zelf maar ook de getuigenis van de buurjongen. Dit alles blijkt een voorbode voor de komende fascinerende drie uur die Anderson ons voorschotelt.

Met de kikkerregen wordt een onwaarschijnlijke verloop van omstandigheden in gang gezet die merkwaardig genoeg niet alleen ‘straffend’ werkt voor de ouderen. Zo wordt door de val van een van de kikkers de zelfmoord van quizmaster Jimmy Gator voorkomen, en wordt de ‘beugelwens’ van quiz kid Donnie Smith door een nare val mogelijk noodzaak. In het geval van Gator hoeft dit natuurlijk niet als redding gezien te worden. De regen heeft natuurlijk primair een symbolische functie en de gevolgen lijken secundair. De kinderen zijn nadien nog niet verlost, zo wordt pijnlijk duidelijk wanneer Stanley zijn vader vraagt: “Dad, you need to be nicer to me.” Zijn reactie “Go to bed” belooft geen verbetering.

De een op een parallel tussen Mozes en Stanley mag dan onwaarschijnlijk zijn, kinderen worden in deze film veelal als ‘engelen’ of ‘profeten’ gezien. Zo noemt de jonge rapper Dixon zichzelf ‘the Prophet’ en geeft hij agent Jim Kurring de oplossing voor de moord die heeft plaatsgevonden op de door hem ontdekte crime scene. Verder vat hij de kern van de film nog eens samen in zijn rap:

Check that ego, come off it, I'm the Prophet,

You're living to get older with a chip on your shoulder.

He's running from the devil, but the debt is always gaining,
When the sunshine don't work, the good Lord bring the rain in.

Later vindt Dixon Linda Partridge (Julianne Moore) na haar zelfmoordpoging en red hij haar leven. Iets wat ook als ‘divine intervention’ gezien kan worden, ware het via een menselijk medium (Dixon). Om deze vergelijking compleet te maken: Dixon vindt het wapen dat Jim Kurring in de regen kwijtraakt. Nadat het kikkergeweld ten einde is valt zijn wapen voor zijn neus uit de lucht, een teken van een letterlijk hogere macht. Maar de meest engelachtige verschijning is natuurlijk die van Stanley Spector. Met zijn blauwe ogen, extreme leergierigheid (vooral over weersverschijnselen), een enkele visuele verwijzing (zie afbeelding) maar vooral het feit dat hij als enige niet verbaasd is over de kikkerregen. Het lijkt alsof hij een dusdanig verschijnsel heeft voelen aankomen:

“This happens, this is something that happens”

Natuurlijk geldt dezelfde parallel voor quiz kid Donnie Smith. In 1968 won hij ‘What do kids know’.  Donnie is echter al zijn geld kwijtgeraakt aan zijn ouders. Nadat hij door de bliksem geraakt is (doet wederom ‘divine intervention’ vermoeden en herinnerde me aan Mulisch’ Ontdekking van de hemel) is hij ook zijn gave kwijtgeraakt. De Donnie die wij als kijker zien is emotioneel in de war en weet niet hoe hij zijn liefde moet uiten. Tijdens de barscene maakt hij het de kijker nog eens duidelijk:

“And no, it is not dangerous to confuse children with angels”

Haaks op de bovengenoemde engelen staat  Frank T.J. Mackey, die misschien voor vele mannen als verlossende ‘engel’ gezien kan worden en in veel opzichten geheel tegenover de eerdergenoemde ‘engelen’ staat. Waar bescheidenheid de eerdergenoemden siert, heeft Mackey zijn pijn verscholen achter een enorm ego, resulterend in zijn oppompende workshops ‘Seduce and Destroy’. Zijn schild wordt op zeer nuchtere wijze aangevallen door de interviewster en breekt tijdens de confrontatie met zijn vader Earl Partridge. Je zou hem bijna kunnen beschouwen als een ‘gevallen’ engel. Iets soortgelijks zou voor Claudia Wilson Gator op kunnen gaan. Beide ‘kinderen’ zijn dusdanig beschadigd dat ze vluchten in respectievelijk extreme oppervlakkigheid en cocaine en losbandigheid.

Visueel maakt Anderson ons gedurende de film, en vooral in het begin, duidelijk dat Exodus 8:2 op een of andere manier relevant is en dat het wel eens kikkers zou kunnen  gaan regenen, soms is het erg subtiel:

Maar veelal laat hij er geen twijfel over bestaan:

Dit alles lijkt extreem gebalanceerd en uitgedacht te zijn. Het is daarom opmerkelijk en zeker het vermelden waard dat Anderson in eerste instantie niet op de hoogte was van het bestaan van een kikkerregen in de bijbel (zoals eerder vermeld baseerde hij zich op Charles Fort die over deze fenomenen schreef en Anderson bedacht later alle visuele bijbel verwijzingen). Dit doet denken aan het wereldberoemde eindshot van Francois Truffaut’s  ‘Les quatre cents coups’. Het shot dat enkele seconden ‘freeze-framed’ op de uitzichtloze blik van de jonge hoofdpersoon is uitvoerig geanalyseerd en geprezen door critici. Later heeft Truffaut toegegeven dat het geen opzet was maar dat het shot door een technisch mankement in de film terecht is gekomen. Anderson heeft vanaf het begin dat hij begon met schrijven de titel ‘Magnolia’ in zijn hoofd gehad (overigens een woord van 8 letters, de 2e en 8e een ‘a’). Later bleek ‘Magnolia’ meerdere betekenissen te hebben die de film recht toe doen. Zo is de bast van de Magnolia boom gelinkt als medicijn tegen kanker en is het fonetisch equivalent Magonia gebruikt door Charles Fort om dat deel van de lucht te beschrijven waar objecten uit neerslaan. Toeval? Tja, things like these just happen........

Voor de volledigheid mijn waardering:

10/10

P.S.: Voor de ‘geeks’ zijn de meeste 8:2 referenties terug te vinden op imdb en wikipedia.