Crash (David Cronenberg,1996)

Veel mensen verlieten de zaal toen Crash van David Cronenberg (Videodrome, A History of Violence) in 1996 in premiere ging op het filmfestival in Cannes. De mix van seks en geweld is dusdanig aanstootgevend dat dit zelfs in de ‘moderne’ jaren ’90 nog controversieel was. Gelukkig zagen er nog genoeg mensen een zeer gedurfde originele bewerking van het gelijknamige boek van J.G. Ballard, hij won tenslotte the Special Jury Prize.

Filmproducent James Ballard (James Spader) heeft een open relatie met zijn vrouw Catherine (Deborah Kara Unger). In de openingsscenes zien we hoe beiden seks hebben met een ander, en later elkaar verslag doen van het overeengekomen overspel. Vervolgens krijgt James een ernstig auto-ongeluk, waarbij hij zijn been breekt en van het stel dat frontaal op hem botste overleeft alleen de vrouw Helen (Holly Hunter). Als de twee elkaar later ontmoeten en samen weer bijna een ongeluk krijgen ontaardt deze gebeurtenis in een vrijpartij op de achterbank in een parkeergarage. Via Helen komt James in aanraking met een groep mensen, onder leiding van ene Vaughan (Elias Koteas), die een bizarre fascinatie voor auto-ongelukken lijken te delen.  

Crash zou puur op feitelijke gebeurtenissen als een zuiver erotische film beschouwd kunnen worden. Werkelijk iedereen doet het met iedereen, wat zich niet alleen tot heteroseksuelen beperkt. Het grote verschil met de conventionele erotische film is echter dat alle personages een fetisjisme (of technisch gezien een cochefilie) delen. Allen raken zij zeer opgewonden van alles wat in het teken van een auto-ongeluk staat. Gedeukte auto’s, gevaar op de weg en met name de dreiging van een mogelijk ongeluk werkt zeer opwindend voor het bonte gezelschap parafielen.

Tsja, wie raakt hier niet opgewonden van?

Wat vooral in het geheugen gegrift staat na deze film zijn een aantal bizarre op zich staande scenes. Zo zien we Vaughan seks hebben met een prostituee op de achterbank van zijn rijdende auto terwijl James deze bestuurt. Deze wagen is overigens van hetzelfde type als waar Kennedy in doodgeschoten werd (“Do you see Kennedy's assassination as a special kind of car crash? The case could be made....”). Ook zeer memorabel is de scene waar een in beugels gehulde Rosanna Arquette de protagonist weet op te winden naast een gloednieuwe Mercedes met haar litteken, die moeiteloos met het vrouwelijk geslachtsdeel geassocieerd zou kunnen worden. De rest van de scene laat niet veel aan de verbeelding over. Treffend is de verkoper die tot de ‘gewone’ mensen behoort en zijn wenkbrauwend meermalen fronst over de bizarre gebeurtenissen in zijn zaak.

Het is Cronenberg die als geen ander van dit soort bizarre thematiek een visuele ‘freakshow’ weet te maken. Net als in bijvoorbeeld het visionaire Videodrome weet hij een gedurfd en origineel thema niet alleen beeldend uit te werken, maar is het vooral de sfeer en onderliggende psychologische spanning die van Crash een zeer indringende film weet te maken. Tegen het einde wordt pijnlijk duidelijk hoe de fysieke gevolgen van een ongeluk ondergeschikt raken aan de opgewekte lustgevoelens.

Toegegeven, Crash kent een aantal scenes die niet bepaald makkelijk wegkijken in de zin dat ze niet bepaald ‘smakelijk’ zijn en een oncomfortabel gevoel teweegbrengen. Hierin schuilt ook meteen de kracht van de film, de kijker krijgt een inkijkje in de wereld van een groep parafielen zonder de realiteit geheel uit het oog te verliezen. De zojuist beschreven seksscenes zijn overigens kijkbaarder als men bedenkt dat het de personages hier niet zozeer om de persoon dan wel om het voertuig, en haar potentiele destructieve kwaliteiten, gaat. Verder vat Vaughan het nog even samen:

‘The car crash is a fertilizing rather than a destructive event…a liberation of sexual energy, mediating the sexuality of those who have died with an intensity that’s impossible in any other form’

8/10