Het begint allemaal met Jeffrey Beaumont (Kyle MacLachlan) die een menselijk oor
vindt. Nadat hij de politie in heeft gelicht wordt hem gevraagd de zaak verder
te laten rusten. Nieuwsgierig als hij is gaat hij met hulp van Sandy (Laura Dern), de dochter van de
plaatselijke inspecteur, op onderzoek uit. Al snel stuit hij op Dorothy Vallens (Isabella Rosselini), wiens man en
zoontje ontvoerd zijn door de gestoorde Frank Booth (Dennis Hopper). Jeffrey voelt zich meer en meer aangetrokken tot
deze mysterieuze vrouw en krijgt een inkijkje in de onderwereld van het op het
oog zo vredige Lumberton.
Wat Lynch vanaf de eerste scene al duidelijk maakt is dat er
meer onder het oppervlak plaatsvindt dan in eerste instantie zichtbaar. Hier
doet hij dat nog vrij expliciet door een sterk contrast van rode rozen en insecten die rusteloos onder het gras lijken te wemelen. Deze openingsscene
lijkt echter een voorbode voor de rest van de film, vaak veel subtieler
probeert Lynch duidelijk te maken wat hij in de eerste scene nog cadeau lijkt
te geven.
Zo is er het voorkomen van Dorothy Vallens. Een vrouw die
gebroken en zeer wanhopig is maar dit uiterlijk wil verbergen met haar perfecte
make-up (rode lippen, blauwe oogleden) en haar pruik. Deze elementen staan
symbool om haar ware radeloze gemoedstoestand te verbergen. Dat deze facade
uiteindelijk letterlijk gestript lijken te worden resulteert in een
(functioneel) naakte Dorothy in de voortuin van Jeffrey. Eenzelfde soort
vertoon zien we in de prachtige scene waar bordeeleigenaar Ben (Dean Stockwell) 'In Dreams' van Roy Orbison opvoert. Ook hij is
zwaar opgemaakt en zijn
performance lijkt in eerste instantie echt, maar door het bandje abrupt te
stoppen en zelfs al eerder te stoppen met zingen maakt Lynch er geen geheim van
dat het hier om een schijnperformance gaat.
 |
| 'A candy-colored clown.....' |
Ook is het contrast zichtbaar in de stijl van Lynch. Blue
Velvet is zonder twijfel een vette knipoog naar de jaren ’50. Zo is het begin van de
film duidelijk geinspireerd op Hitchcock’s klassieker (en Lynch' favoriet) Rear Window. De nieuwsgierige aanleg van
de twee hoofdpersonen, en vooral Jeffrey (hoe heet de protagonist in Rear
Window ook alweer?) zijn onverklaarbare voyeurisme zijn duidelijk afgeleid van
de ‘master of suspense’ zijn meesterwerk. Zelfs de entreescene van Laura Dern doet
qua ambiance sterk denken aan die van Grace Kelly. Tevens zijn de karakters van
Jeffrey, Sandy en Dorothy Vallens een moderne variatie op de geijkte noir
archetypen. Qua filmstijl speelt Lynch effectief met licht/donker, met
betrekking tot de scenes waar Frank en/of Dorothy een rol spelen. De film ademt
dus de stijl van de door de regisseur zo geliefde jaren ’50 en ik werd mij pas
weer bewust van het feit dat we ons in de tachtiger jaren bevinden als Jeffrey
en Sandy op een feestje staan met generatiegenoten. Toch lijkt Lynch ons ook bewust
af en toe met de neus op de feiten te drukken, door bijvoorbeeld een modern
biermerk als Heineken expliciet naar voren te laten komen. Maar kijk ook naar de aankleding van het bordeel waar Frank en zijn aangename
gezelschap graag vertoeven. De stoelen, het vloerkleed, geen typische jaren ’80,
we zijn duidelijk op een niet alledaagse locatie terechtgekomen met niet
alledaagse figuren. Welk bordeel kent bijvoorbeeld uitsluitend oudere obese
vrouwen? Is dit slechts een fantasie uit de ondoorgrondbare hersenspinsels van Lynch,
of heeft de regisseur hier toch heel bewust voor gekozen?
 |
| Een bordeel in de jaren '80? |
Nu zijn er wat dit betreft aanhangers van Lynch die beweren
dat zijn films vooral als ‘style over substance’ gezien moeten worden. Iets
waar ik het pertinent oneens mee ben. Toegegeven,een aantal films uit Lynch zijn oeuvre lijken in eerste instantie ‘onoplosbaar’ maar ik pleit voor ‘geschoolde’ herkijk in plaats van het af te doen als enkel stijloefening. Ik denk dat hij alles met een
weloverwogen reden doet, hij is weliswaar een zeer intuitief persoon, maar ik
weet zeker dat elke scene en elk element een functie heeft. Zo denk ik dat bijvoorbeeld
de bordeelsetting zo artificieel mogelijk over moet komen op de kijker. Dit zou
ook de make-up van de gastheer kunnen verklaren (naast de‘In Dreams’opvoering). Zo mogelijk schaart de kijker de thuishaven van de onderwereld onder de meer exclusieve, en lijkt deze minimaal met het zo gemoedelijke Lumberton geassocieerd te kunnen worden.
Het door Lynch opgewekte contrast is ook in overvloed aanwezig in de soundtrack. In de ‘suspense’
scenes, bijvoorbeeld tijdens Jeffrey zijn momenten als voyeur, gebruikt de
regisseur veelal klassiekere muziek die zo door Bernard Hermann gecomponeerd
zou kunnen zijn. Wederom een referentie naar Hitchcock. Verder zijn er de ‘laidback
jazz tunes’ die later zo effectief werden gebruikt en karakteristiek zijn
geworden voor het succesvolle Twin Peaks.
Het toppunt van contrast is echter daar waar Jeffrey door Frank in elkaar
geslagen wordt onder wederom Roy Orbison’s ‘In Dreams’. Als rijke toevulling
danst er een hoertje op het dak van de auto. Tevens was Blue Velvet de eerste
samenwerking tussen Lynch en Angelo Badalamenti (die zijn huiscomponist zou
worden). Badalamenti componeerde speciaal voor Lynch o.a. het schitterende Mysteries of Love gezongen door Julee Cruise, die later ook weer dienst zou doen voor
Twin Peaks.
Behalve een ijzersterke film lijkt Blue Velvet lijkt dus het
begin te zijn geweest van een vruchtbaar huwelijk tussen Lynch en
Badalamenti maar ook tussen Lynch en acteurs als Kyle MacLachlan (begon al bij
Dune..) en Laura Dern. Later zouden dus nog de voortreffelijke serie Twin Peaks maar vooral moderne klassiekers als Mulholland Drive en Inland Empire volgen.
Geruchten gaan nu dat Lynch zich niet meer met film bezighoudt maar zich uitsluitend nog als
muzikant aan het ontwikkelen is. Laten we hopen dat dit slechts een gerucht
is.....
"It's a strange world..."
9/10
No comments:
Post a Comment